Launching Customership: Stimuleren van innovatieve oplossingen voor complexe vraagstukken

Voor deze nieuwsbrief interviewen we dr. Robert Slagter, adviseur Launching Customership bij de Provincie Overijssel en eigenaar van MinDig. Robert is expert op het gebied van digitale transformatie en de menselijke kant van innovatie en heeft in het verleden ook als adviseur meegewerkt aan de Digitale Rivier.

Wat doet een Adviseur Launching Customership binnen de provincie Overijssel?
Launching customership is in feite een inkooptraject. Een inkooptraject waarbij de provincie optreedt als eerste klant voor een innovatieve dienst of een innovatief product. We zetten deze vorm van inkopen in voor complexe vraagstukken: vraagstukken waar de oplossing niet op voorhand bekend is, en waar je juist in dialoog de vraag scherp moet krijgen en samen met het bedrijfsleven op zoek moet gaan naar een geschikte oplossing. Een adviseur launching customership haalt zulke complexe vraagstukken boven water en begeleidt het proces om de markt uit te dagen en helpt om, bij gebleken geschiktheid, de oplossing ook daadwerkelijk in te kopen. Dat maakt het dan ook een enorm interessante en uitdagende rol!

Welke aanpak passen jullie toe voor Launching Customership?
We hanteren een gefaseerde aanpak, waarin we gaandeweg het traject steeds beter zicht krijgen op de vraag en op mogelijke oplossingsrichtingen. Het begint met vraagarticulatie – het scherp helpen krijgen van het probleem met de vraageigenaar. Dat kan gaan om uitdagingen bij de taken van de provincie, bijvoorbeeld rond het beheer van wegen, maar ook rond grote maatschappelijke vraagstukken zoals de energietransitie.

Hebben we met de vraageigenaar een eerste beschrijving van de vraag, dan stellen we de aanbestedingsstukken op, inclusief selectie- en gunningscriteria. De aanbesteding is niet traditioneel: het is een vorm van innovatiegericht inkopen waarbij we in het proces ruimte inbouwen voor dialoog en om oplossing te toetsen in de praktijk. Op basis van inzendingen en pitches selecteren we partijen. In een compact traject van acht weken gaan de ondernemers samen met de vraageigenaar aan de slag om de context van de vraag goed te begrijpen, hun oplossing aan te scherpen en de business case eromheen uit te werken. Dan volgt er weer een selectie. Met de partijen die daar positief doorheen komen, doen we een praktijktest. We willen immers wel zien of de oplossing het in het echt ook doet. Bij gebleken geschiktheid gaan we dan over tot aankoop van de oplossing.

“Launching customership is in feite een inkooptraject. Een inkooptraject waarbij de provincie optreedt als eerste klant voor een innovatieve dienst of een innovatief product.”

Het thema van onze nieuwsbrief is “vrijheid”; hoe zit het met de vrijheid in jullie proces?
Vrijheid begint bij ons met het niet voorschrijven van oplossingsrichtingen: juist door de vraagstelling te formuleren in termen van gewenste impact bieden we ondernemers vrijheid om zelf met slimme oplossingen te komen; oplossingen waar we zelf mogelijk helemaal niet aan gedacht hadden. Daarnaast werken we met een “wildcard”: ondernemers met een innovatieve oplossing die past binnen het algemene thema kunnen ook inschrijven, los van de geformuleerde vraagstellingen. In dat geval helpen wij ze bij de zoektocht naar een vraageigenaar binnen de Provincie. Tenslotte bieden we niet alleen de ondernemers, maar ook voor vraageigenaren vrijheid: er wordt alleen ingekocht als een oplossing daadwerkelijk blijkt te passen, niet alleen technisch, maar ook organisatorisch en financieel.

Bij welke signalen start je absoluut geen traject?
Launching Customership vereist goed opdrachtgeverschap. Er hangt dus veel af van de vraageigenaar. Het traject kan alleen slagen als de vraageigenaar er met positieve energie in zit en ook echt durft te gaan voor een inkooptraject. Dus niet alleen maar een leuk experiment. En omdat het om een innovatietraject gaat, kom je vaak wel hobbels tegen. Dan is het belangrijk om je rug recht te houden. Missen we een vraageigenaar met die houding, dan starten we geen traject. 

Hoe zorg je dat je blijft leren en innoveren?
Blijven leren en blijven innoveren zit diep ingebakken in het DNA van ons proces: door de markt uit te dagen om met nieuwe, slimme oplossingen te komen, maar ook door de inzet van externe deskundigen in het proces, leren we allemaal: de vraageigenaar leert, de betrokken ondernemers leren en wij als procesbegeleiders. Zeker in de fase waarin men werkt aan de business case en het voorbereiden van de praktijktest zie je een flinke leercurve: daar doorlopen alle ondernemers een verplicht traject van 8 weken waarin ze met gast-docenten en coaches verschillende aspecten van hun business onder de loep nemen.

Kun je een voorbeeld geven van een traject waarin nu gewerkt wordt?
Op dit moment loopt een Startup in Residence programma rond de energie transitie. Samen met gemeente Zwolle, gemeente Hardenberg, woningcorporaties Welbions en deltaWonen hebben we 6 concrete vraagstukken geformuleerd rond de energietransitie. Dan moet je denken aan vragen als: hoe kunnen we bestaande woningen op een duurzame manier van warmte voorzien wanneer lage temperatuur verwarming onvoldoende is, wat zijn slimme oplossingen voor opslag of buffering van energie, of hoe gebruiken we sportvelden ook om energie op te wekken? 16 ondernemers zijn aan dit traject begonnen en een deel daarvan wordt op dit moment geselecteerd om daadwerkelijk een praktijktest met hun oplossing te gaan doen. Nu moeten ze laten zien dat hun oplossing ook echt werkt!

Heb je een voorbeeld van een experiment dat fout ging?
In elke fase van het traject vallen er ondernemers af. Het gaat immers om producten en diensten die nog niet eerder in de praktijk ingezet zijn. En soms blijkt een oplossing niet te werken of toch niet te passen. Maar ik bestempel dat niet als “fout gaan”: de ondernemer leert van de praktijktest, de vraageigenaar leert ervan, wij leren. Plus dat weten dat een bepaalde richting juist niet werkt ook heel waardevol kan zijn.

“Ik bestempel dat niet als fout gaan. De ondernemer leert van de praktijktest, de vraageigenaar leert ervan, wij leren. Plus dat weten dat een bepaalde richting juist niet werkt ook heel waardevol kan zijn.”

Hoe hou je grip op het proces? Hoe bepaal je welke oplossingen ook echt ingekocht gaan worden?
Door strak te sturen op de fasering en gebruik te maken van een beoordelingskader dat vooraf gedeeld wordt met alle betrokkenen weet iedereen waar hij aan toe is en garanderen we een eerlijk en transparant proces. We beoordelen oplossingen gedurende de verschillende go, no go-momenten op impact, haalbaarheid en economisch perspectief. Impact gaat over de verwachting in hoeverre de oplossing straks daadwerkelijk een bijdrage gaat leveren aan het vraagstuk, maar ook hoe onderscheidend de oplossing is ten opzichte van alternatieven. Haalbaarheid gaat vanzelfsprekend over technische en organisatorische haalbaarheid, maar ook in hoeverre risico in beeld zijn en beheerst worden. Het economisch perspectief gaat onder andere over de vraag of er voldoende markt is voor de oplossing en hoe het business model in elkaar steekt dat de ondernemer wil gaan hanteren.

Wat is jullie ambitie met betrekking tot Launching Customership?
Als Provincie hebben we verschillende doelen met Launching Customership. Allereerst zijn we overtuigd dat dit een heel geschikte vorm van inkopen is voor complexe vraagstukken die binnen de Provincie spelen en waar geen rechttoe rechtaan oplossingen voor beschikbaar zijn. Daarnaast vinden we het enorm belangrijk om innovatie te stimuleren, veelbelovende ondernemingen een zetje te geven en zo te zorgen voor werkgelegenheid en mooie plekken waar talent tot zijn recht komt. Op deze manier biedt Launching Customership echte meerwaarde voor zowel de Provincie als voor ondernemers